Faktoring to dobry sposób na poprawę płynności finansowej firmy i element skutecznego zarządzania należnościami. Umowa ubezpieczenia może stanowić zabezpieczenie faktoringu.
Chcę zwrócić Twoją uwagę na dwa sposoby zabezpieczenia faktoringu, istotne szczegóły wynikające z różnic między tymi sposobami oraz jakie to ma znaczenie dla Ciebie jako przedsiębiorcy.
w skrócie
Umowa ubezpieczenia może być zabezpieczeniem faktoringu w dwóch formach:
- jako polisa faktora. Wtedy faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności kontrahenta i samodzielnie zabezpiecza to ryzyko, zawierając umowę ubezpieczenia należności z wybranym przez siebie ubezpieczycielem. Ty korzystasz z faktoringu pełnego, a kwestia obsługi polisy już Cię nie interesuje.
- jako polisa przedsiębiorcy. Faktoring, zarówno pełny jak i niepełny, może być zabezpieczony Twoją polisą. Wtedy Ty zawierasz umowę faktoringu i umowę ubezpieczenia, a w razie niespłacenia należności przez kontrahenta lub zaliczki przez Twoją firmę, faktor otrzyma odszkodowanie z Twojej polisy.
Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Lepszym będzie polisa przedsiębiorcy, jeśli
- już ubezpieczasz swoje należności,
- masz odpowiednie kadry, które obsłużą polisę,
- jesteś w stanie wynegocjować lepsze warunki ochrony niż oferuje faktor.
Rozważ faktoring pełny z polisą faktora, jeśli
- nie chcesz ubezpieczać wszystkich swoich należności, a do faktoringu oddajesz tylko wybranych kontrahentów,
- wykorzystujesz swoją polisę jako zabezpieczenie kredytu, a do faktoringu oddajesz kontrahentów nieobjętych polisą,
- faktor daje Ci korzystniejsze warunki ochrony.
W przypadku polisy przedsiębiorcy istotne jest, żeby sposób nadania faktorowi prawa do odszkodowania był prawidłowy i skuteczny.
Ubezpieczenie należności może stanowić zabezpieczenie faktoringu na dwa sposoby - jako "umowa faktora" i "umowa przedsiębiorcy".
Umowa faktora
Faktor zabezpiecza wykupione przez siebie należności od wielu przedsiębiorców w ramach jednej polisy zawartej z ubezpieczycielem, faktor jest stroną umowy ubezpieczenia. Dzięki temu oferuje Ci faktoring pełny (z przejęciem ryzyka). Ty zawierając umowę faktoringu z faktorem zgadzasz się na pewne warunki dotyczące np oceny ryzyka kontrahenta, dokumentowania transakcji czy współpracy w odzyskiwaniu długów, a koszt umowy faktoringu będzie zwiększony o koszt przejęcia ryzyka.
Umowa przedsiębiorcy
Zawierasz umowę ubezpieczenia z ubezpieczycielem. Warunki ubezpieczenia ustalasz z ubezpieczycielem. Zawierając umowę faktoringu zobowiązujesz się do przedstawienia zabezpieczenia w postaci "przelania praw" do odszkodowania z tytułu niezapłaconej należności na faktora. Na mocy trójstronnego porozumienia, "cesji" czy aneksu do umowy ubezpieczenia faktor uzyskuje prawo do odszkodowania. Dając faktorowi prawo do otrzymania odszkodowania z tytułu ubezpieczonych należności możesz zwiększyć szanse na pozytywną ocenę przez faktora i wynegocjować lepsze warunki umowy faktoringu.
Z praktyki wiem, że mogą wystąpić następujące przykładowe sytuacje:
- Firma ubezpiecza wszystkie swoje należności w ramach indywidualnie wynegocjowanej umowy ubezpieczenia, a korzysta z faktoringu pełnego w odniesieniu do kilku wybranych kontrahentów. Prawo do odszkodowania z tytułu nieotrzymania wykupionych należności od tych wybranych kontrahentów uzyskuje faktor na mocy odrębnego trójstronnego porozumienia do "umowy przedsiębiorcy".
- Firma potrzebuje finansowania z przejęciem ryzyka. Nie jest zainteresowana ubezpieczeniem. Zawiera umowę faktoringu pełnego, a faktor sam zabezpiecza ryzyko braku płatności "umową faktora".
- Firma korzysta z faktoringu i z kredytu bankowego. Wszystkie swoje należności ubezpiecza w ramach wynegocjowanej indywidualnie umowy ubezpieczenia. Prawo do odszkodowania z tytułu ubezpieczonych należności od wybranych kontrahentów jest scedowane na bank jako zabezpieczenie kredytu na sfinansowanie transakcji z tymi kontrahentami. Należności od kilku innych kontrahentów są sprzedane faktorowi w ramach faktoringu pełnego zabezpieczonego "umową przedsiębiorcy". Prawo faktora do odszkodowania dotyczy wykupionych należności od tych wybranych kontrahentów.
- Firma ubezpiecza należności od kilku wybranych kontrahentów. Czasem korzysta z finansowania w ramach faktoringu, którego zabezpieczeniem jest "umowa przedsiębiorcy". Umowa faktoringu pełnego dopuszcza finansowanie tylko wybranych faktur, a prawo faktora do odszkodowania dotyczy wykupionych należności.
Zabezpieczenie faktoringu umową ubezpieczenia - różnice
Jakie są różnice, zalety i wady między zabezpieczeniem faktoringu "umową faktora" a zabezpieczeniem "umową przedsiębiorcy"? Omówię kilka elementów.
umowa faktora
umowa przedsiębiorcy
kontrahenci
Zazwyczaj faktor pozwala na wybór kontrahentów do faktoringu i faktur do finansowania, czyli jeśli nie chcesz, nie musisz chronić i finansować wszystkich swoich należności, a tylko wybrane. Umowa ubezpieczenia wiążąca faktora ("umowa faktora") może wymagać objęcia ochroną wszystkich należności, ale dotyczy to zazwyczaj wszystkich wykupionych przez niego należności, a nie wszystkich należności faktorantów.
kontrahenci
Umowa ubezpieczenia ("umowa przedsiębiorcy") zazwyczaj obejmuje wszystkich kontrahentów, wszystkie należności płatne w kredycie kupieckim. (Chociaż istnieją polisy, które dopuszczają selekcję kontrahentów do ubezpieczenia.) Ale do umowy faktoringu możesz wskazać kilku wybranych ubezpieczonych kontrahentów, których należności będą wykupione. Ustanawiając zabezpieczenie faktoringu w odniesieniu do tych wybranych kontrahentów zapewniasz faktorowi otrzymanie odszkodowania w razie nieotrzymania zapłaty.
formalności
Faktor zawiera odrębną umowę ubezpieczenia, którą są objęte należności wszystkich faktorantów, Ty jako faktorant nie jesteś jej stroną, a nawet najczęściej nie jesteś w żaden sposób w nią włączony. Czasem informacja o Twojej firmie, jako tej, która sprzedaje do kontrahenta i wystawia na niego fakturę, pojawia się we wniosku o ocenę ryzyka kontrahenta czy na decyzji limitowej. Formalności jakie Ciebie dotyczą to te wynikające z zawarcia umowy z faktorem.
formalności
Konieczne jest włączenie faktora do umowy ubezpieczenia jako ubezpieczonego w odniesieniu do należności od wskazanych kontrahentów. Dzięki temu w przypadku nieotrzymania płatności z tytułu wykupionej należności faktor otrzyma odszkodowanie z Twojej umowy ubezpieczenia. Niektórzy faktorzy wymagają cesji praw do odszkodowania lub porozumienia trójstronnego. Jakie są różnice między tymi rozwiązaniami i jakie mają wady zobacz w ostatnim punkcie tego artykułu.
obsługa umowy ubezpieczenia
Faktor jako strona umowy ubezpieczenia jest odpowiedzialny za wykonanie obowiązków z niej wynikających. Część z tych obowiązków przerzuci na Ciebie wpisując je w umowę faktoringu. Dotyczy to np. podania informacji o kontrahencie i dotychczasowej z nim współpracy, dostarczenia dokumentów i informacji dotyczących realizowanych transakcji, współpraca przy odzyskiwaniu należności.
obsługa umowy ubezpieczenia
Wszystkie obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia ciążą na Tobie, to Ty płacisz składkę, wnioskujesz o ustalenie nowych limitów, zgłaszasz obroty itd. Niektórzy faktorzy zapewniają sobie prawo do wykonywania wybranych obowiązków w Twoim imieniu, po to żeby mieć nad nimi kontrolę i nie utracić prawa do odszkodowania. Powinno to być określone w umowie ubezpieczenia i umowie z faktorem lub w trójstronnym porozumieniu.
koszt ubezpieczenia
Składka za ubezpieczenie jest ustalana przez ubezpieczyciela w oparciu o dane przekazane przez faktora i przewidywane przez niego obroty. Zazwyczaj te obroty są duże lub bardzo duże, bo faktor współpracuje z wieloma faktorantami. Im większy obrót tym niższa powinna być stawka. Za niższą stawką przemawia również dostęp faktora do informacji uzyskiwanych dzięki monitorowaniu należności. Z drugiej strony różnorodność branż i firm skłania ubezpieczyciela do zastosowania średniej stawki. Koszt ubezpieczenia jest ponoszony przez faktora, ale prawdopodobnie będzie on w całości przerzucony na Ciebie włącznie z kosztem oceny i monitorowania ryzyka i (jeśli są naliczane) opłatami za windykację należności.
koszt ubezpieczenia
Stawkę za ubezpieczenie negocjujesz sam z ubezpieczycielem. Może być ona wyższa od tej ustalonej na "umowie faktora". No chyba, że deklarujesz do ubezpieczenia cały i to duży obrót, a do tego pracujesz w branży o niskiej szkodowości. Poza składką, sam pokrywasz wszystkie pozostałe opłaty wynikające z warunków umowy ubezpieczenia.
"Umowa faktora", a właściwie skorzystanie z faktoringu pełnego z przejęciem ryzyka będzie dla Ciebie korzystniejsze jeśli:
- nie widzisz potrzeby ubezpieczania należności od swoich kontrahentów
- chcesz otrzymać finansowanie należności od wybranych kontrahentów i nie martwić się, czy zapłacą w terminie,
- akceptujesz warunki przejęcia ryzyka niewypłacalności określone w umowie faktoringu (a ustalone w "umowie faktora")
- zależy Ci na ograniczeniu ilości umów do obsługi
- nie potrzebujesz dodatkowego zabezpieczenia pod finansowanie kredytem
"Umowa przedsiębiorcy" będzie dla Ciebie korzystniejszym rozwiązaniem jeśli:
- masz już umowę ubezpieczenia
- chcesz dopasować ubezpieczenie do specyfiki swojej branży, produktu
- organizacyjnie jesteś gotowy obsługiwać 2 umowy (ubezpieczenia i faktoringu)
- umowa ubezpieczenia ma być zabezpieczeniem nie tylko umowy faktoringu, ale również np. kredytu bankowego
Forma zabezpieczenia "umową przedsiębiorcy"*)
W zabezpieczeniu "umową przedsiębiorcy" chodzi o to, żeby faktor otrzymał odszkodowanie, wtedy gdy dłużnik nie zapłaci za wykupioną przez faktora należność.
Włączenie faktora do umowy ubezpieczenia
Umowa ubezpieczenia z założenia chroni należności przysługujące ubezpieczającemu - Tobie. Jeśli więc sprzedasz te należności faktorowi (przeniesiesz na faktora prawo własności do tych należności, scedujesz je na faktora) to należności te przestają być objęte ochroną w ramach Twojej umowy i żadne odszkodowanie z tytułu braku płatności nikomu nie przysługuje.
Po to, żeby ustanowić zabezpieczenie faktoringu należy włączyć faktora do umowy ubezpieczenia jako trzecią jej stronę określając jednocześnie zakres tego włączenia. Czyli np. że dotyczy ono wykupionych przez faktora należności od wskazanych kontrahentów. Po zawarciu w umowie takiego zapisu odszkodowanie będzie wypłacone właścicielowi należności. Jeśli należność będzie sprzedana faktorowi - odszkodowanie otrzyma faktor, jeśli właścicielem należności będzie ubezpieczający - to odszkodowanie otrzyma on.
Warunki włączenia faktora do umowy powinny określać czy i jakie prawa i obowiązki ubezpieczającego w odniesieniu do wykupionych należności przejmuje na siebie faktor. Może to być np. zapłata składki czy złożenie wniosku o windykację. Faktor powinien potwierdzić, że przyjmuje do wiadomości, że został włączony do umowy ubezpieczenia. Z pewnością również w umowie faktoringu powinny znaleźć się dodatkowe zapisy dotyczące zabezpieczenia "umową przedsiębiorcy".
Porozumienie trójstronne
Podobny skutek będzie miało trójstronne porozumienie między ubezpieczycielem, faktorem i ubezpieczającym (faktorantem). Dodatkowym elementem niezbędnym w takim porozumieniu, patrząc z punktu widzenia ubezpieczyciela, powinien być zapis o przejściu prawa do należności do wysokości wypłaconego odszkodowania z faktora na ubezpieczyciela.
Cesja praw do odszkodowania
Niektórzy faktorzy wskazują cesję praw do odszkodowania jako formę zabezpieczenia faktoringu. Jak napisałam powyżej, jeżeli sprzedasz należności faktorowi to przestają one być objęte ochroną w ramach Twojej umowy i żadne odszkodowanie z tytułu braku płatności Ci nie przysługuje. Jeśli więc Ty nie masz prawa do odszkodowania nie możesz go scedować na inny podmiot. Czyli taka cesja jest bezprzedmiotowa. No chyba, że chodzi o cesję praw do odszkodowania z tytułu należności, które NIE są objęte umową faktoringu.
Wyobrażam sobie taką sytuację, że faktor chcąc zabezpieczyć sobie spłatę np należności objętych faktoringiem niepełnym (czyli takim, który nie przejmuje ryzyka niewypłacalności, a należności "wracają" do faktoranta po terminie płatności) bierze cesję praw do odszkodowania z należności będących własnością faktoranta (ubezpieczającego). Możliwe jest również zastosowanie jednocześnie włączenia faktora do umowy ubezpieczenia (pkt 1 powyżej) lub trójstronnego porozumienia (pkt 2 powyżej) jako zabezpieczenia faktoringu pełnego i dodatkowo cesja praw do odszkodowania na tego faktora z pozostałych ubezpieczonych należności jako zabezpieczenia np faktoringu niepełnego, czy innych wierzytelności faktoranta.
*) Aktualizacja
W związku z doświadczeniami, które ostatnio nabyłam współpracując z ubezpieczycielami jako przedstawiciel faktorów, wiem, że cesja praw do odszkodowania + akceptacja cesji wierzytelności przez ubezpieczyciela jest prawidłowym zabezpieczeniem faktoringu opartym o k.c. O zabezpieczeniu polisą przedsiębiorcy piszę TUTAJ.
