Wspominałam już o ryzykach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej przy okazji artykułu o początkach działalności eksportowej. W związku z wiodącym tematem tej strony - zabezpieczeniem należności handlowych - wskażę i sklasyfikuję ryzyka, które dotyczą sprzedaży w kredycie kupieckim.
w skrócie
W zależności od etapu transakcji handlowej, ryzyka można podzielić na:
- ryzyko kredytu - czyli ryzyko braku zapłaty za fakturę z odroczonym terminem płatności. Jest to podstawowe ubezpieczane ryzyko. Ryzyko, które pojawia się wraz z dostarczeniem towaru czy zakończeniem realizacji usługi, potwierdzonym wystawioną fakturą.
- ryzyko produkcji - czyli ryzyko, które ponosi producent finansując produkcję towaru, zanim dostarczy go do odbiorcy i wystawi fakturę. Jest to ryzyko, że odbiorca zerwie kontrakt lub zbankrutuje zanim towar będzie wysłany. Ryzyko produkcji jest ubezpieczane bardzo rzadko i dla specyficznych transakcji.
W zależności od rodzaju zdarzenia wywołującego szkodę, ryzyka dzielą się na:
- ryzyko handlowe - zdarzenia związane z kontrahentem i jego sytuacją finansową - upadłość lub znaczne opóźnienie w płatności,
- ryzyko polityczne - zdarzenia związane z otoczeniem, krajem kontrahenta - decyzje rządu, przepisy prawne uniemożliwiające zapłatę,
- ryzyko siły wyższej - zdarzenia zależne od sił przyrody lub innych nadzwyczajnych, niemożliwych do przewidzenia katastrof.
Można jeszcze wyróżnić ryzyko nierynkowe czyli takie, które nie jest reasekurowane na rynku międzynarodowym. Ochronę od tego ryzyka oferuje KUKE - agencja rządowa. Przeciwieństwem ryzyka nierynkowego jest ryzyko ("rynkowe"), które standardowo zabezpieczają również pozostali ubezpieczyciele kredytu kupieckiego w Polsce.
Podział ryzyk
Przygotowując ten wpis chciałam się zainspirować rozległą wiedzą na temat klasyfikacji ryzyk. Jest jej sporo w internecie i w różnych publikacjach przeznaczonych dla przedsiębiorców. Ilość i różnorodność klasyfikacji może przyprawić o zawrót głowy. Pozostanę więc przy moim własnym podejściu i mojej wiedzy praktycznej, którą przedstawię w prosty, mam nadzieję, sposób.
Ryzyko produkcji - ryzyko kredytu
Ubezpieczyciele zajmujący się ubezpieczeniami finansowymi przeznaczonymi dla przedsiębiorców zabezpieczają przede wszystkim ryzyko kredytu. Czyli ryzyko nieotrzymania należności płatnej w kredycie kupieckim - ryzyko powstające po wysłaniu towaru / zrealizowaniu usługi. Ale również (w dużo mniejszym zakresie) zabezpieczają ryzyko produkcji. Czyli ryzyko, które powstaje zanim towar zostanie wysłany. Jest to ryzyko, że kontrahent upadnie lub zerwie podpisany kontrakt wtedy, gdy dostawca już zainwestował w jego produkcję, wykonał towar w całości lub w części, a nie zdążył jeszcze wysłać. Oczywiście ryzyko istnieje wtedy, gdy produkcja nie jest finansowana przez odbiorcę (zaliczka, przedpłata), a płatność za towar jest przewidziana przy lub po dostawie.
Ryzyko produkcji kończy się w momencie wysłania towaru i wystawienia faktury. Ryzyko kredytu nie istnieje, jeśli towar nie został wysłany. Ryzyko kredytu kończy się w momencie zapłaty należności.
Jeśli zawierasz tylko umowę ubezpieczenia należności (kredytu kupieckiego), a kontrahent upadnie zanim wyślesz towar - nie masz ochrony dla poniesionych na wyprodukowanie towaru kosztów.
Ryzyko handlowe - ryzyko polityczne - ryzyko siły wyższej
Inny podział ryzyk to podział w zależności od, nazwijmy to, źródła ryzyka.
Ryzyko handlowe to ryzyko związane z kontrahentem, z jego sytuacją finansową lub zwyczajami płatniczymi, postępowaniem w kontaktach z dostawcami, rzetelnością. Czyli to, że nie wywiązuje się on ze zobowiązań umownych wynika z jego złej sytuacji finansowej lub jego braku chęci, unikania zapłaty za odebrany towar.
Ryzyko polityczne to ryzyko kraju kontrahenta, jego otoczenia prawnego, decyzji władz wpływających na realizację zobowiązań kontraktowych. Czyli np. przepisy prawne wprowadzone przez państwo uniemożliwiające mu dokonanie zapłaty za otrzymany towar.
Ryzyko siły wyższej to ryzyko katastroficzne i zależne od sił przyrody czy zdarzeń, które są zasadniczo nieprzewidywalne i strony umowy nie mają na nie żadnego wpływu.
Ryzyko nierynkowe
Osobną kategorią ryzyka jest tzw ryzyko nierynkowe. To określenie wynika z przepisów ustawy o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach eksportowych i rozporządzenia ministra finansów. Są tam zdefiniowane są ryzyka handlowe, polityczne i nierynkowe, które są chronione na podstawie tej ustawy. Ryzyko nierynkowe dotyczy wyłącznie transakcji eksportowych. Obejmuje ryzyko handlowe, ryzyko polityczne i ryzyko zdarzeń o charakterze siły wyższej (które nota bene zgodnie z rozporządzeniem należą do ryzyk politycznych). Przy czym pojęcie ryzyka nierynkowego stosuje się wyłącznie do ubezpieczeń transakcji krótkoterminowych czyli płatnych w terminie do 2 lat.
Skąd nazwa "nierynkowe"? Chodzi o to, że jest to ryzyko, które nie jest ubezpieczane i reasekurowane na rynku komercyjnym. Czyli dotyczy transakcji, których zabezpieczenie musi być wspierane (reasekurowane) przez skarb państwa reprezentowany przez wyspecjalizowaną agencję ubezpieczeń - w Polsce to KUKE. Ryzyko nierynkowe dotyczy kontrahentów z krajów o podwyższonym ryzyku politycznym czy ubezpieczenia pojedynczych kontraktów eksportowych.
O ryzyku nierynkowym będę pisać wyłącznie w kontekście ubezpieczeń transakcji krótkoterminowych, oferowanych przez KUKE.
Jako przeciwieństwo ryzyka nierynkowego możemy zdefiniować ryzyko rynkowe. To ryzyko reasekurowane na rynku komercyjnym, czyli standardowo ubezpieczane przez ubezpieczycieli komercyjnych.
(Jak widać z powyższego wywodu ryzyko kredytu kupieckiego i ogólnie ryzyka związane z ubezpieczeniami finansowymi niewiele mają wspólnego ze skórką z banana...)
sprawdź, co rozumiem pod pojęciem
